Afbeeldingen en auteursrecht

Je bent op zoek naar afbeeldingen voor een blogartikel of e-book. Afbeeldingen van derden zijn vaak beschermd. Problemen wil je daarom voorkomen.

Charlotte Meinders van juridisch advieskantoor Charlotte’s Law is expert in de creatieve sector. Ze is gespecialiseerd in auteursrecht en schreef het boek ‘Wetboek voor bloggers’.

In dit interview wordt het direct duidelijk wanneer je afbeeldingen wel kunt gebruiken. Stop met zoeken op Google Images!

Interview met Charlotte Meinders

Charlotte is naast jurist ook fotograaf. Deze twee passies verenigt ze in haar werk. Reden genoeg om juist aan Charlotte te vragen hoe het in elkaar steekt.

Wat moet je doen als je afbeeldingen plukt van Google? Wat mag wel, en vooral niet? Dit alles heeft te maken met auteursrecht.

Wanneer is een afbeelding auteursrechtelijk beschermd?

“Je kunt ervan uitgaan dat alle afbeeldingen door het auteursrecht beschermd zijn,” zegt Charlotte. Het auteursrecht vervalt 70 jaar na de dood van de maker. Van alle makers die in 1945 zijn overleden, verviel het auteursrecht op 1 januari 2016.
Om auteursrecht te krijgen op een afbeelding, moet het voldoende creatief zijn. In de rechtspraak wordt de regel ‘eigen en oorspronkelijk karakter en het persoonlijk stempel van de maker’ aangehouden. Het mag niet afgeleid zijn van wat al bestaat en het mag niet zo eenvoudig en zo banaal en triviaal zijn dat er geen auteursrecht op kan rusten.

In pasfoto’s zit bijvoorbeeld geen creativiteit omdat het aan strenge regels moet voldoen. Een goede productfoto, vanuit een goede hoek, zonder schaduwtjes, op een witte achtergrond, heeft meestal ook geen auteursrecht. Diezelfde productfoto met wat accessoires waarschijnlijk weer wel. Een té eenvoudige lijntekening heeft ook geen auteursrecht.

Lastig daarbij is wel dat rechters vaak weinig verstand hebben van hoe moeilijk of makkelijk het is om een afbeelding te maken en hoeveel creativiteit erbij komt kijken. Mocht er dus een conflict zijn, kan het best zijn dat je zelf vindt veel creativiteit in je afbeelding gestopt te hebben, maar dat de rechter vindt dat het veel te eenvoudig is.

Wat gebeurt er als je niet de rechten hebt?

Je maakt in dat geval inbreuk op het auteursrecht van de maker. Die maker lijdt daardoor schade. Je had immers normaal wel voor dat gebruik moeten betalen en die inkomsten worden nu misgelopen. Soms is het zelfs zo dat het werk minder waard is geworden, omdat het minder exclusief is door jouw gebruik.

Als je er ook nog wat aan gewijzigd hebt of de naam van de maker niet hebt vermeld zorgt dat ook weer voor schade. De schade moet vergoed worden. De meeste makers zullen daarvoor een factuur sturen. Afhankelijk van de waarde van het werk en de prijs die de maker daar normaal gesproken voor vraagt en de ernst van de inbreuk, kan die schadevergoeding tot in de duizenden euro’s lopen.

Sommige makers vinden het vooral belangrijk dat de inbreuk stopt en vragen enkel om verwijdering van de afbeelding. Andere makers zullen je misschien nog de kans geven alsnog een licentie af te nemen, zodat je de afbeelding mag blijven gebruiken na betaling.

Hoe zie je of afbeeldingen zijn beschermd?

“Je ziet niet of een afbeelding is beschermd. Er zijn geen formaliteiten aan verbonden,” zegt Charlotte. Er zijn geen registers waar ze geregistreerd worden en een watermerk is niet verplicht.

Charlotte geeft de tip om eerst toestemming te vragen aan de maker. In dat geval weet je zeker of je de afbeelding mag gebruiken. Eventueel kun je een afbeelding als citaat gebruiken, als je aan alle criteria voldoet. Je mag afbeeldingen ook embedden. Verder kun je natuurlijk op zoek gaan naar betrouwbare bronnen en daar afbeeldingen zoeken waaraan vooraf al een licentie is gegeven, zoals een creative commons licentie.

Hoe werkt de creative commons licentie?

Afbeeldingen met een creative commons licentie mag je gratis gebruiken onder de voorwaarden van die specifieke licentie. Je moet altijd de naam van de maker en de licentie vermelden bij het gebruik. 

• Bij sommige licenties mag je de afbeelding niet voor commerciële doeleinden gebruiken. Er staat dan NC in de licentie.
• Als je de foto niet mag bewerken staat er ND in de licentie.
• Een licentie met SA erin verwerkt betekent dat je het werk wel mag wijzigen, maar dat je jouw nieuwe creatie dan ook weer met een SA licentie moet verspreiden.
• In de VS is het ook mogelijk om je afbeelding een zogenaamde CC0 licentie mee te geven. Dat staat gelijk aan publiek domein en alsof er dus geen auteursrecht op het werk zou rusten. Met die foto’s mag je alles doen wat je wil en hoef je zelfs geen naam meer te vermelden.

Nog een tip: zoek geen foto’s via Google Images. Je kunt daar zoeken op een creative commons licentie, maar het is wel eens voorgekomen dat Google aangeeft dat er een bepaalde licentie bij de afbeelding hoort en dat het achteraf toch anders blijkt te zijn. Dit is in elk geval een persoon overkomen die het tot de rechter heeft uitgevochten en toch echt een schadevergoeding aan de fotograaf moest betalen. Vertrouw dus niet op Google.

Kijk dus goed naar de licentie. Zodat je weet op welke manier je afbeeldingen mag gebruiken. Charlotte geeft nog een tip voor het vinden van rechtenvrije afbeeldingen. “Een van mijn favoriete websites is Pexels.com.”